Istorija nastanka opštine Zvezdara

Opština Zvezdara, smeštena na istočnoj strani Beograda, predstavlja jedan od najdinamičnijih urbanih centara grada, gde se moderni razvoj i istorijsko nasleđe sjedinjuju u stvaranju jedinstvenog ambijenta. Prema najnovijim podacima iz 2023. godine, Zvezdara ima oko 170.000 stanovnika i prostire se na impresivnih 34 km². Tokom protekle godine, investicije u javni sektor porasle su za 20%, dok je broj novih stambenih objekata dostigao oko 250, što je značajan pokazatelj ubrzanog urbanog rasta.
Pored razvoja stambenih i komercijalnih zona, opština se ponosi svojim zelenim površinama, parkovima i projektima održivog razvoja, koji su prepoznati na nacionalnom nivou. Ove investicije ne samo da unapređuju kvalitet života građana, već i doprinose ekološkoj održivosti i modernizaciji urbanog prostora. Zvezdara tako postaje primer kako uspešno spojiti tradicionalne vrednosti sa inovativnim urbanističkim rešenjima, što je čini jednom od najperspektivnijih opština Beograda. Ovaj uvod detaljno osvetljava ključne demografske, ekonomske i infrastrukturne trendove koji definišu savremeni identitet opštine Zvezdara.

Na vrhu brda ranije poznatog kao Veliki Vračar podignuta je 1887. astronomska opservatorija po kojoj su ovaj kraj, a kasnije i opština, dobili naziv. Ukidanjem Petog rejona 1952. godine, područje današnje opštine Zvezdara je podeljeno na Stari Đeram i Zvezdaru. Sedista Narodnih odbora ovih opština bila su u Krfskoj 7 odn. Gospodara Vučića 345 (ili 245). Granica je išla od Vojslava Ilića Bregalničkom do Bulevara Revolucije, Bulevarom do Tršćanske, Tršćanskom do Dimitrija Tučovića, D. Tučovića do Čegarske, Čegarskom do Panchine, Panchinom do Veljka Dugosevića, V. Dugosevića do Laudonovog Shanca, Shancem do puta za Mirijevo.[2] Ove dve opštine su 1960. spojene u sadašnju opštinu.

Prema popisu iz 2002. godine, opština Zvezdara ima 132.621 stanovnika u 51.626 domaćinstava. Broj stanovnika iznosi 8% ukupnog stanovništva Beograda.

Ustanove
U opštini Zvezdara nalazi se nekoliko vrtića i osnovnih škola; nekoliko srednjih škola, uključujući Medicinsku školu, VI Beogradsku gimnaziju, kao i VII Beogradsku gimnaziju; Biblioteka “Vuk Karadžić” sa sedam ogranka širom opštine; Dom zdravlja “Zvezdara” sa ogrankom u Mirijevu i Gradska bolnica; Ustanova kulture “Vuk Stefanović Karadžić” i pozorišta UK “Vuk Stefanović Karadžić” i “Zvezdara teatar”.

Mesne zajednice

• Bulbulder
• Veliki Mokri Lug
• Vojvoda Mišić
• Vojvoda Putnik
• Vračarsko polje
• Vukov spomenik
• Zvezdara
• Zeleno brdo
• Lipov lad
• Mali Mokri Lug
• Mirijevo
• Novo Mirijevo
• Severni bulevar
• Slavujev potok
• Smederevski đeram
• Stevan Sinđelić
• Ćirilo i Metodije

Rani period i ruralni koreni

Pre 20. veka, područje današnje opštine Zvezdara bilo je pretežno ruralno, sa malim seoskim naseljima i obradljivom zemljom. Iako je ovaj kraj imao svoje lokalne karakteristike, tadašnji život vođen je tradicionalnim agrarnim načinom života. Prirodne lepote i geografske osobenosti, naročito brdo Zvezdara, davale su ovom području poseban identitet, a ime „Zvezdara“ potiče upravo od tog brda, za koje se verovalo da nudi spektakularan pogled na nebo prepun zvezda.

Početak urbanizacije

Početkom 20. veka, naročito nakon Prvog svetskog rata, započeo je proces urbanizacije koji je transformisao ovaj krajnji predgrađni prostor. Sa širenjem beogradskih granica i razvojem infrastrukture, došlo je do postepenog preobražaja – sa sela i malih seoskih naselja, područje je počelo da se integriše u širi kontekst urbane sredine. Izgradnja saobraćajnih pravaca, stambenih objekata i ostale komunalne infrastrukture doprineli su povećanju broja stanovnika, a lokalna zajednica počela je da dobija na značaju.

Administrativna reorganizacija i formiranje opštine

Posle Drugog svetskog rata, Beograd je doživeo značajan demografski i urbanistički rast. U cilju efikasnijeg upravljanja brzim promenama i potrebama rastuće populacije, vlasti su pristupile reorganizaciji administrativne strukture grada. U okviru tog procesa, početkom 1950-ih godina formirana je opština Zvezdara kao posebna administrativna jedinica. Ovaj potez omogućio je fokusiranije planiranje i realizaciju projekata koji su imali za cilj dalji razvoj infrastrukture, socijalnih usluga i urbanog planiranja prilagođenog lokalnim uslovima.

Dalji razvoj i širenje

Tokom narednih decenija, opština Zvezdara nastavila je da se razvija i širi. U opštini su se integrisale nove naseljene jedinice, kao što su Mirijevo, Mali Mokri Lug i drugi delovi koji su se formirali usled kontinuiranog urbanog širenja Beograda. Uprkos modernizaciji i brzom razvoju, lokalni identitet i istorijske veze sa prirodnim pejzažom i tradicijom ostali su zabeleženi u imenu i karakteru ovog dela grada.

Savremeni period

Danas, opština Zvezdara predstavlja dinamičan spoj modernog urbanog života i očuvanja istorijskih i kulturnih vrednosti. Administrativni organi se trude da kroz različite projekte unaprede životni standard građana, istovremeno vodeći računa o očuvanju zelenih površina, kulturnih spomenika i tradicije koja svedoči o bogatoj prošlosti ovog područja. Istorija nastanka opštine Zvezdara, od njenih ruralnih korena do savremenog urbanog centra, priča je o prilagođavanju i razvoju u skladu sa potrebama vremena.